Accueil > Mots-clés > familles botaniques (selon AGP IV & PPG I)

familles botaniques (selon AGP IV & PPG I) : classement par ordres

Classification phylogénétique botanique des angiospermes (plantes « à fleurs ») et Classification des ptéridophytes (lycophytes et fougères)

L’observation des organes de reproduction est à la base de la classification « classique ». Pendant longtemps, la recherche n’a que peu modifié celle-ci, aboutissement des connaissances botaniques. L’apport récent des techniques d’études de l’ADN (lui-même n’est connu que depuis quelques décennies) a bouleversé la cladistique [1] et amené de passionnantes remises en cause de la classification du vivant. Une autre page recense toujours l’ancienne classification des familles dont l’utilisation est encore très répandue.

Sur l’Angiosperms Phylogeny Group III (édition 2009), voir la Classification_APG III sur Wikipédia anglophone.

Les familles botaniques de l’Europe occidentale sont souvent moins diversifiées que les mêmes familles présentes dans le reste de l’Hémisphère Nord.

Les glaciations ont plusieurs fois repoussé les plantes vers le Sud dans des espaces refuges assez réduits. Les reconquêtes entre les périodes glaciaires se font donc à partir d’un patrimoine appauvri, au contraire des régions de l’Amérique du Nord et de l’Asie du Nord-Est dont l’arrière pays immense et très varié a été moins couvert par les glaces. Aussi, ces régions ont pu mieux préserver et diversifier leurs espèces. De même pour les espèces communes à ces zones et à l’Europe occidentale, la diversité génétique a pu y être mieux préservée.

Une quatrième version de la classification est depuis parue et suivie ici, l’APG IV (2016) :
Wikipédia francophone
Wikipédia anglophone

Sur le PPG I (2016) du Pteridophyte Phylogeny Group, voir : https://fr.wikipedia.org/wiki/Pteridophyte_Phylogeny_Group

Le Pteridophyte Phylogeny Group, ou PPG, est un groupe international informel de botanistes systématiciens qui collaborent pour établir un consensus sur la classification des ptéridophytes (lycophytes et fougères) qui reflète les connaissances sur les relations entre les plantes découvertes par des études phylogénétiques. En 2016, le groupe a publié une classification des ptéridophytes existants, appelée « PPG I ». L’article comptait 94 auteurs (26 principaux et 68 supplémentaires). [consulté en décembre 2021]

et sa source : https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1111/jse.12229


Acorales

❦  Acoraceae
acore (Acorus calamus)

Alismatales

❦  Araceae
calla des marais (Calla palustris)
gouet tacheté (Arum maculatum)
arum d’Italie (Arum italicum)

❦  Alismataceae
sagittaire (Sagittaria sagittifolia)
plantain d’eau (Alisma plantago-aquatica)

❦  Butomaceae
butome (Butomus umbellatus)

❦  Hydrocharitaceae
aloès d’eau (Stratiotes aloides)
morène des grenouilles (Hydrocharis morsus-ranae)

❦  Potamogetonaceae
potamot nageant (Potamogeton natans)

Apiales

❦  Araliaceae
lierre (Hedera helix)
ginseng (Panax ginseng)
éleuthérocoque (Eleutherococcus senticosus)
écuelle d’eau (Hydrocotyle vulgaris)

❦  Apiaceae
angélique officinale (Angelica archangelica)
cerfeuil tubéreux (Chaerophyllum bulbosum)
anthrisque sauvage (Anthriscus sylvestris)
oenanthe safranée (Oenanthe crocata)
arabette des Alpes (Arabis alpina)
[...]

Aquifoliales

❦  Aquifoliaceae
houx verticillé (Ilex verticillata)
houx (Ilex aquifolium)

Asparagales

❦  Orchidaceae
limodore à feuilles avortées (Limodorum abortivum)
liparis de Loesel (Liparis loeselii)
orchis de Fuchs (Dactylorhiza fuchsii)
orchis négligé (Dactylorhiza praetermissa)
spiranthe d’automne (Spiranthes spiralis)
[...]

❦  Iridaceae
iris gigot (Iris foetidissima)
iris de Sibérie (Iris sibirica)
crocus de Naples (Crocus vernus)
safran (Crocus sativus)
crocus d’automne (Crocus speciosus)
[...]

❦  Asparagaceae
muscari à grappe (Muscari neglectum)
muscari à toupet (Muscari comosum)
asperge (Asparagus officinalis)
dame d’onze heures (Ornithogalum umbellatum)

❦  Amaryllidaceae
ail chinois (Allium tuberosum)
perce-neige (Galanthus nivalis)
ail rocambole (Allium sativum ophioscorodon)
ail (Allium sativum)
narcisse des poètes (Narcissus poeticus)
[...]

❦  Asparagaceae Scilloideae
scille (Scilla siberica)
jacinthe des bois (Hyacinthoides non-scripta)
jacinthe hispanica (Hyacinthoides non-scripta hispanica)

❦  Asparagaceae Nolinoideae
sceau de Salomon multiflore (Polygonatum multiflorum)
muguet (Convallaria majalis)
fragon petit-houx (Ruscus aculeatus)
sceau de Salomon à feuilles verticillées (Polygonatum verticillatum)
sceau de Salomon odorant (Polygonatum odoratum)

❦  Asphodelaceae
asphodèle blanc (Asphodelus albus)
hémérocalle fauve (Hemerocallis fulva)

Asterales

❦  Campanulaceae
campanule des Carpathes (Campanula carpatica)
campanule des murailles (Campanula portenschlagiana)
campanule pyramidale (Campanula pyramidalis)
campanule agglomérée (à bouquet) (Campanula glomerata)
jasione des montagnes (Jasione montana)
[...]

❦  Menyanthaceae
nénufar, faux (Nymphoides peltata)
trèfle d’eau (Menyanthes trifoliata)

❦  Asteraceae
laitue des murailles (Mycelis muralis)
chrysanthème des moissons (Glebionis segetum)
antennaire pied de chat (Antennaria dioica)
piloselle (Hieracium pilosella)
armoise arborescente (Artemisia arborescens)
[...]

Boraginales

❦  Boraginaceae
myosotis des champs (Myosotis arvensis)
consoude (Symphytum grandiflorum)
buglosse officinale (Anchusa officinalis)
consoude hérissée (Symphytum asperum)
grémil officinal (Lithospermum officinale)
[...]

Brassicales

❦  Tropaeolaceae
capucine (Tropaeolum majus)

❦  Resedaceae
réséda (Reseda lutea)
gaude (Reseda luteola)

❦  Brassicaceae
vélar fausse giroflée (Erysimum cheiranthoides)
radis (Raphanus sativus)
raifort (Armoracia rusticana)
giroflée des murailles (Erysimum cheiri)
cresson des bois (Rorippa sylvestris)
[...]

Buxales

❦  Buxaceae
buis (Buxus sempervirens)

Caryophyllales

❦  Plumbaginaceae
dentelaire du Cap (Plumbago auriculata)

❦  Polygonaceae
renouée bistorte (Polygonum bistorta)
oseille, petite (Rumex acetosella)
persicaire amphibie (Polygonum amphibium)
patience crépue (Rumex crispus)
oseille (Rumex acetosa)
[...]

❦  Caryophyllaceae
nielle des blés (Agrostemma githago)
gypsophile paniculé (Gypsophila paniculata)
mouron des oiseaux (Stellaria media)
saponaire (Saponaria officinalis)
oeillet mignardise (Dianthus plumarius)
[...]

❦  Amaranthaceae
épinard-fraise (Blitum virgatum)
arroche (Atriplex hortensis)
épinard (Spinacia oleracea)
amarante queue-de-renard (Amaranthus caudatus)
arroche-fraise (Blitum capitatum)
[...]

❦  Aizoaceae
tétragone (Tetragonia tetragonoides)

❦  Portulacaceae
pourpier (Portulaca oleracea)

❦  Nyctaginaceae

Celastrales

❦  Celastraceae
fusain d’Europe (Euonymus europaeus)
parnassie des marais (Parnassia palustris)

Ceratophyllales

❦  Ceratophyllaceae
cornifle nageant (Ceratophyllum demersum)

Cornales

❦  Cornaceae
cornouiller sanguin (Cornus sanguinea)
cornouiller du Canada (Cornus canadensis)
cornouiller mâle (Cornus mas)
cornouiller blanc (Cornus alba)

❦  Hydrangeaceae
hortensia grimpant (Hydrangea petiolaris)
hortensia aspera (Hydrangea aspera)
hortensia à feuilles de chêne (Hydrangea quercifolia)
hortensia en panicule (Hydrangea paniculata)
seringat (Philadelphus coronarius)
[...]

Cucurbitales

❦  Cucurbitaceae
melon (Cucumis melo)
concombre à confire (Melothria scabra)
potiron (Cucurbita maxima)
bryone (Bryonia dioica)
cornichon (Cucumis sativus)
[...]

Dipsacales

❦  Adoxaceae
sureau noir (Sambucus nigra)
viorne obier (Viburnum opulus)
viorne mancienne (Viburnum lantana)
yèble (Sambucus ebulus)
sureau rameux (Sambucus racemosa)
[...]

❦  Caprifoliaceae
symphorine blanche (Symphoricarpos albus)
cardère poilue (Dipsacus pilosus)
scabieuse du Caucase (Scabiosa caucasica)
succise des prés (Succisa pratensis)
mâche (Valerianella locusta)
[...]

Equisetales

❦  Equisetaceae
prêle des marais (Equisetum palustre)
prêle des champs (Equisetum arvense)
prêle des rivières (Equisetum fluviatile)

Ericales

❦  Balsaminaceae
balsamine des jardins (Impatiens balsamina)

❦  Polemoniaceae
polémoine bleue (Polemonium caeruleum)

❦  Primulaceae
cyclamen de Naples (Cyclamen hederifolium)
lysimaque ponctuée (Lysimachia punctata)
primevère élevée (Primula eliator)
lysimaque thyrsiflore (Lysimachia thyrsiflora)
lysimaque commune (Lysimachia vulgaris)
[...]

❦  Actinidiaceae
kiwi (Actinidia deliciosa)

❦  Clethraceae
clèthre à feuilles d’aulne (Clethra alnifolia)

❦  Ericaceae
myrtillier (Vaccinium myrtillus)
andromède (Andromeda polifolia)
leucothoe (Leucothoe axillaris)
callune (Calluna vulgaris)
busserole (Arctostaphylos uva-ursi)
[...]

❦  Theaceae

Fabales

❦  Fabaceae
haricot d’Espagne (Phaseolus coccineus)
genêt d’Espagne (Spartium junceum)
galéga (Galega officinalis)
trèfle blanc (Trifolium repens)
mélilot officinal (Trigonella officinalis)
[...]

Fagales

❦  Fagaceae
chêne rouvre/sessile (Quercus petraea)
chêne des marais (Quercus palustris)
chêne pédonculé (Quercus robur)
châtaignier (Castanea sativa)
chêne pubescent (Quercus pubescens)
[...]

❦  Juglandaceae
noyer (Juglans regia)
noyer noir (Juglans nigra)

❦  Betulaceae
aulne de Corse (Alnus cordata)
aulne blanc (Alnus incana)
charme (Carpinus betulus)
bouleau pubescent (Betula pubescens)
noisetier (Corylus avellana)
[...]

Garryales

❦  Garryaceae
aucuba (Aucuba japonica)

Gentianales

❦  Rubiaceae
garance des teinturiers (Rubia tinctorum)
aspérule odorante (Galium odoratum)
gaillet gratteron (Galium aparine)
gardénia (Gardenia jasminoides)
garance voyageuse (Rubia peregrina)
[...]

❦  Gentianaceae
gentiane jaune (Gentiana lutea)
centaurée, petite (Centaurium erythraea)

❦  Apocynaceae
pervenche (Vinca minor)
apocyne chanvrin (Apocynum cannabinum)

Geraniales

❦  Geraniaceae
géranium des marais (Geranium palustre)
herbe à Robert (Geranium robertianum)
géranium mou (Geranium molle)
géranium macrorrhizum (Geranium macrorrhizum)
géranium à feuilles découpées (Geranium dissectum)
[...]

Ginkgoales

❦  Ginkgoaceae
ginkgo (Ginkgo biloba)

Lamiales

❦  Oleaceae
troène à feuilles ovales (Ligustrum ovalifolium)
lilas (Syringa vulgaris)
jasmin officinal (Jasminum officinale)
frêne (Fraxinus excelsior)
forsythia (Forsythia × intermedia)
[...]

❦  Plantaginaceae
digitale (Digitalis purpurea)
ruine de Rome (Cymbalaria muralis)
digitale jaune (Digitalis lutea)
linaire (Linaria vulgaris)
penstémon (Penstemon tenuis)
[...]

❦  Scrophulariaceae
scrofulaire noueuse (Scrophularia nodosa)
buddléia (Buddleja davidii)
buddléia de Lindley (Buddleja lindleyana)
buddléia à feuilles alternes (Buddleja alternifolia)
bouillon blanc (Verbascum thapsus)

❦  Lamiaceae
menthe poivrée (Mentha × piperita)
ballote fétide (Ballota nigra)
cataire (Nepeta cataria)
origan (Origanum vulgare)
lavande (Lavandula angustifolia)
[...]

❦  Paulowniaceae
paulownia (Paulownia tomentosa)

❦  Lentibulariaceae
utriculaire commune (Utricularia vulgaris)

❦  Acanthaceae
acanthe (Acanthus mollis)

❦  Bignoniaceae
catalpa (Catalpa bignonioides)
bignone (Campsis grandiflora)

❦  Verbenaceae
verveine officinale (Verbena officinalis)
verveine couvre-sol (Verbena corymbosa)
verveine rugueuse (Verbena rigida)
lantana arbuste (Lantana camara)
verveine odorante (Aloysia triphylla)
[...]

❦  Orobanchaceae

Laurales

❦  Lauraceae
laurier sauce (Laurus nobilis)

Liliales

❦  Colchicaceae
colchique d’automne (Colchicum multiflorum)

❦  Liliaceae
fritillaire pintade (Fritillaria meleagris)
tulipe des bois (Tulipa sylvestris)
lis (Lilium bulbiferum)
tulipe humilis (Tulipa humilis)
fritillaire impériale (Fritillaria imperialis)

Magnoliales

❦  Magnoliaceae
tulipier de Virginie (Liriodendron tulipifera)
magnolia (Magnolia × soulangeana)
magnolia à grandes fleurs (Magnolia grandiflora)
magnolia étoilé (Magnolia stellata)

Malpighiales

❦  Euphorbiaceae
ricin (Ricinus communis)
euphorbe epithymoides (Euphorbia polychroma)
euphorbe petit-cyprès (Euphorbia cyparissias)
euphorbe des marais (Euphorbia palustris)
mercuriale vivace (Mercurialis perennis)
[...]

❦  Passifloraceae
passiflore (Passiflora incarnata)

❦  Salicaceae
saule à trois étamines (Salix triandra)
saule pourpre (Salix purpurea)
peuplier blanc (Populus alba)
tremble (Populus tremula)
saule marsault (Salix caprea)
[...]

❦  Violaceae
pensée sauvage (Viola tricolor)
violette des marais (Viola palustris)
violette odorante (Viola odorata)

❦  Linaceae
lin_ usuel (Linum usitatissimum)
lin_ vivace (Linum bienne)

❦  Hypericaceae
millepertuis à grandes fleurs (Hypericum calycinum)
millepertuis perforé (Hypericum perforatum)

Malvales

❦  Malvaceae
rose trémière (Alcea rosea)
lavatère (Lavatera trimestris)
gombo (Abelmoschus esculentum)
hibiscus de Syrie (althaea) (Hibiscus syriacus)
mauve alcée (Malva alcea)
[...]

❦  Thymelaeaceae
daphné (bois-gentil) (Daphne mezereum)

❦  Cistaceae
hélianthème commun (Helianthemum nummularium)

Myrtales

❦  Lythraceae
salicaire (Lythrum salicaria)

❦  Onagraceae
onagre à grandes fleurs (Oenothera glazioviana)
épilobe en épi (Epilobium angustifolium)
fuchsia de Magellan (Fuchsia magellanica)
onagre (Oenothera biennis)
gaura (Oenothera lindheimeri)
[...]

Nymphaeales

❦  Nymphaeaceae
nénufar jaune (Nuphar lutea)
nénufar blanc (Nymphaea alba)

Oxalidales

❦  Oxalidaceae
oxalis petite oseille (Oxalis acetosella)

Pinales

❦  Cupressaceae
thuya (Thuja plicata)
genévrier (Juniperus communis)
cyprès de Leyland (Cuprocyparis leylandii)
cyprès (Cupressus sempervirens)

❦  Taxaceae
if (Taxus baccata)

❦  Pinaceae
mélèze (Larix decidua)
pin sylvestre (Pinus sylvestris)
sapin pectiné (Abies alba)
épicéa (Picea abies)

Piperales

❦  Aristolochiaceae

Poales

❦  Typhaceae
massette à feuilles larges (Typha latifolia)
rubanier dressé (Sparganium erectum)
massette à feuilles étroites (Typha angustifolia)

❦  Juncaceae
jonc épars (Juncus effusus)
jonc glauque (Juncus inflexus)

❦  Cyperaceae
laiche des rives (Carex riparia)
laiche de Buchanan (Carex buchananii)
jonc des tonneliers (Schoenoplectus lacustris)
laiche pendante (Carex pendula)
linaigrette à feuilles étroites (Eriophorum angustifolium)
[...]

❦  Poaceae
ray-grass anglais (Lolium perenne)
pâturin des prés (Poa pratensis)
avoine (Avena sativa)
orge (Hordeum vulgare)
herbe aux écouvillons (Cenchrus alopecuroides)
[...]

Polypodiales

❦  Cystopteridaceae
polypode dryoptère (Gymnocarpium dryopteris)
capillaire blanc (Cystopteris fragilis)
polypode de Robert (Gymnocarpium robertianum)

❦  Aspleniaceae
rue des murailles (Asplenium ruta-muraria)
asplénium noir (Asplenium adiantum-nigrum)
scolopendre (Asplenium scolopendrium)
doradille du Nord (Asplenium septentrionale)
capillaire des murailles (Asplenium trichomanes)
[...]

❦  Woodsiaceae
❦  Athyriaceae
fougère femelle (Athyrium filix-femina)

❦  Dryopteridaceae
polypode intermédiaire (Polypodium interjectum)
fougère mâle (Dryopteris filix-mas)
dryoptéris à crêtes (Dryopteris cristata)
dryoptéris dilaté (Dryopteris dilatata)
polypode commun (Polypodium vulgare)
[...]

❦  Thelypteridaceae
phégoptéris vulgaire (Phegopteris connectilis)
fougère des marais (Thelypteris palustris)
oréoptéris (Oreopteris limbosperma)

❦  Blechnaceae
blechne (Struthiopteris spicant)

❦  Dennstaedtiaceae
fougère aigle (Pteridium aquilinum)

Proteales

❦  Platanaceae
platane commun (Platanus × hispanica)

Ranunculales

❦  Papaveraceae
pavot somnifère (œillette) (Papaver somniferum)
corydale jaune (Pseudofumaria lutea)
coeur de Marie (Dicentra spectabilis)
coquelicot (Papaver rhoeas)
pavot de Californie (Eschscholzia californica)
[...]

❦  Berberidaceae
épine-vinette (Berberis vulgaris)
mahonia (Berberis aquifolium)
épimède (Epimedium pinnatum)

❦  Ranunculaceae
cierge d’argent (Actaea racemosa)
aconit napel (Aconitum napellus)
renoncule rampante (Ranunculus repens)
goutte de sang (Adonis annua)
renoncule aquatique (Ranunculus aquatilis)
[...]

Rosales

❦  Rosaceae
sorbier des oiseleurs (Sorbus aucuparia)
alisier torminal (Sorbus torminalis)
poirier (Pyrus communis)
ronce à mures (Rubus fruticosus)
spirée billardii (Spiraea ×billardii)
[...]

❦  Elaeagnaceae
olivier de Bohème (Elaeagnus angustifolia)
argousier (Hippophae rhamnoides)

❦  Rhamnaceae
céanothe (Ceanothus × delilianus)
bourdaine (Frangula dodonei)
nerprun purgatif (Rhamnus cathartica)

❦  Ulmaceae
orme de montagne (Ulmus glabra)
orme lisse (Ulmus laevis)
orme champêtre (Ulmus minor)

❦  Cannabaceae
houblon (Humulus lupulus)
chanvre (Cannabis sativa)

❦  Urticaceae
pariétaire de Judée (Parietaria judaica)
ortie (Urtica dioica)
ortie brulante (Urtica urens)

Salviniales

❦  Salviniaceae
azolle fausse-fougère (Azolla filiculoides)

Santalales

❦  Santalaceae
gui_ (Viscum album)

Sapindales

❦  Anacardiaceae
sumac amarante (Rhus typhina)
sumac des corroyeurs (Rhus coriaria)
arbre à perruques (Rhus coggygria)

❦  Sapindaceae
érable champêtre (Acer campestre)
marronnier (Aesculus hippocastaneum)
érable sycomore (Acer pseudoplatanus)
érable plane (Acer platanoides)

❦  Rutaceae
rue officinale (Ruta graveolens)

❦  Simaroubaceae
ailante (Ailanthus altissima)

Saxifragales

❦  Paeoniaceae
pivoine (Paeonia lactiflora)

❦  Hamamelidaceae
hamamélis de Virginie (Hamamelis virginiana)
hamamélis mou (Hamamelis mollis)

❦  Grossulariaceae
casseillier (Ribes × nidigrolaria)
cassissier (Ribes nigrum)
groseillier à maquereau (Ribes uva-crispa)
groseillier (Ribes rubrum)
groseillier à fleurs (Ribes sanguineum)

❦  Saxifragaceae
perce-pierre (Saxifraga tridactylites)
bergénia (Bergenia crassifolia)
saxifrage granulé (Saxifraga granulata)
heuchère (désespoir du peintre) (Heuchera americana)
deutzia (Deutzia gracilis)

❦  Crassulaceae
orpin blanc (Sedum album)
joubarbe toile d’araignée (Sempervivum arachnoideum)
orpin doux (Sedum sexangulare)
orpin des rochers (Sedum rupestre)
orpin du Kamtchatka (Sedum kamtschaticum)
[...]

❦  Haloragaceae
myriophylle à épis (Myriophyllum spicatum)

Solanales

❦  Convolvulaceae
liseron des haies (Calystegia sepium)
patate douce (Ipomoea batatas)
liseron des champs (Convolvulus arvensis)
volubilis (Ipomoea purpurea)

❦  Solanaceae
poivron (Capsicum annuum)
aubergine (Solanum melongena)
physalis (Physalis alkekengi)
jusquiame (Hyoscyamus niger)
morelle douce-amère (Solanum dulcamara)
[...]

Vitales

❦  Vitaceae
vigne vierge (vraie) (Parthenocissus quinquefolia)
vigne (Vitis vinifera)
vigne vierge (Ampelopsis brevipedunculata)

Zingiberales

❦  Cannaceae
canna (Canna indica)

❦  Zingiberaceae
curcuma (Curcuma longa)

[1Science de la classification.