Accueil > Mots-clés > familles botaniques (selon AGP IV & PPG I)

familles botaniques (selon AGP IV & PPG I) : classement par ordres

Classification phylogénétique botanique des angiospermes (plantes « à fleurs ») et Classification des ptéridophytes (lycophytes et fougères)

L’observation des organes de reproduction est à la base de la classification « classique ». Pendant longtemps, la recherche n’a que peu modifié celle-ci, aboutissement des connaissances botaniques. L’apport récent des techniques d’études de l’ADN (lui-même n’est connu que depuis quelques décennies) a bouleversé la cladistique [1] et amené de passionnantes remises en cause de la classification du vivant. Une autre page recense toujours l’ancienne classification des familles dont l’utilisation est encore très répandue.

Sur l’Angiosperms Phylogeny Group III (édition 2009), voir la Classification_APG III sur Wikipédia anglophone.

Les familles botaniques de l’Europe occidentale sont souvent moins diversifiées que les mêmes familles présentes dans le reste de l’Hémisphère Nord.

Les glaciations ont plusieurs fois repoussé les plantes vers le Sud dans des espaces refuges assez réduits. Les reconquêtes entre les périodes glaciaires se font donc à partir d’un patrimoine appauvri, au contraire des régions de l’Amérique du Nord et de l’Asie du Nord-Est dont l’arrière pays immense et très varié a été moins couvert par les glaces. Aussi, ces régions ont pu mieux préserver et diversifier leurs espèces. De même pour les espèces communes à ces zones et à l’Europe occidentale, la diversité génétique a pu y être mieux préservée.

Une quatrième version de la classification est depuis parue et suivie ici, l’APG IV (2016) :
Wikipédia francophone
Wikipédia anglophone

Sur le PPG I (2016) du Pteridophyte Phylogeny Group, voir : https://fr.wikipedia.org/wiki/Pteridophyte_Phylogeny_Group

Le Pteridophyte Phylogeny Group, ou PPG, est un groupe international informel de botanistes systématiciens qui collaborent pour établir un consensus sur la classification des ptéridophytes (lycophytes et fougères) qui reflète les connaissances sur les relations entre les plantes découvertes par des études phylogénétiques. En 2016, le groupe a publié une classification des ptéridophytes existants, appelée « PPG I ». L’article comptait 94 auteurs (26 principaux et 68 supplémentaires). [consulté en décembre 2021]

et sa source : https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1111/jse.12229


Acorales

❦  Acoraceae
acore (Acorus calamus)

Alismatales

❦  Araceae
calla des marais (Calla palustris)
gouet tacheté (Arum maculatum)
arum d’Italie (Arum italicum)

❦  Alismataceae
plantain d’eau (Alisma plantago-aquatica)
sagittaire (Sagittaria sagittifolia)

❦  Butomaceae
butome (Butomus umbellatus)

❦  Hydrocharitaceae
aloès d’eau (Stratiotes aloides)
morène des grenouilles (Hydrocharis morsus-ranae)

❦  Potamogetonaceae
potamot nageant (Potamogeton natans)

Apiales

❦  Araliaceae
ginseng (Panax ginseng)
écuelle d’eau (Hydrocotyle vulgaris)
lierre (Hedera helix)
éleuthérocoque (Eleutherococcus senticosus)

❦  Apiaceae
aneth (Anethum graveolens)
anis (Pimpinella anisum)
oenanthe fistuleuse (Oenanthe fistulosa)
coriandre (Coriandrum sativum)
cerfeuil tubéreux (Chaerophyllum bulbosum)
[...]

Aquifoliales

❦  Aquifoliaceae
houx (Ilex aquifolium)
houx verticillé (Ilex verticillata)

Asparagales

❦  Orchidaceae
platanthère à fleurs vertes (Platanthera chlorantha)
ophrys abeille (Ophrys apifera)
spiranthe d’automne (Spiranthes spiralis)
néottie nid d’oiseau (Neottia nidus-avis)
liparis de Loesel (Liparis loeselii)
[...]

❦  Iridaceae
crocus de Tommasini (Crocus tommasinianus)
crocus jaune  (Crocus ancyrensis)
crocus de Naples (Crocus vernus)
iris de Sibérie (Iris sibirica)
iris faux-acore (Iris pseudoacorus)
[...]

❦  Asparagaceae
asperge (Asparagus officinalis)
muscari à toupet (Muscari comosum)
muscari à grappe (Muscari neglectum)
dame d’onze heures (Ornithogalum umbellatum)

❦  Amaryllidaceae
ail (Allium sativum)
ail chinois (Allium tuberosum)
jonquille (Narcissus pseudonarcissus)
oignon (Allium cepa)
poireau (Allium porrum)
[...]

❦  Asparagaceae Scilloideae
scille (Scilla siberica)
jacinthe des bois (Hyacinthoides non-scripta)
jacinthe hispanica (Hyacinthoides non-scripta hispanica)

❦  Asparagaceae Nolinoideae
sceau de Salomon odorant (Polygonatum odoratum)
muguet (Convallaria majalis)
fragon petit-houx (Ruscus aculeatus)
sceau de Salomon multiflore (Polygonatum multiflorum)
sceau de Salomon à feuilles verticillées (Polygonatum verticillatum)

❦  Asphodelaceae
hémérocalle fauve (Hemerocallis fulva)
asphodèle blanc (Asphodelus albus)

Asterales

❦  Campanulaceae
campanule agglomérée (à bouquet) (Campanula glomerata)
campanule des Carpathes (Campanula carpatica)
cardinale des marais (Lobelia urens)
campanule pyramidale (Campanula pyramidalis)
jasione des montagnes (Jasione montana)
[...]

❦  Menyanthaceae
trèfle d’eau (Menyanthes trifoliata)
nénufar, faux (Nymphoides peltata)

❦  Asteraceae
verge d’or (Solidago virgaurea)
lampsane (Lapsana communis)
centaurée noire (Centaurea jacea nigra)
aunée (Inula helenium)
arnica (Arnica montana)
[...]

Boraginales

❦  Boraginaceae
grémil officinal (Lithospermum officinale)
consoude (Symphytum grandiflorum)
grémil diffus (Lithodora diffusa)
pulmonaire (Pulmonaria officinalis)
vipérine (Echium vulgare)
[...]

Brassicales

❦  Tropaeolaceae
capucine (Tropaeolum majus)

❦  Resedaceae
gaude (Reseda luteola)
réséda (Reseda lutea)

❦  Brassicaceae
radis d’hiver (Raphanus sativus)
aubriète (Aubrieta deltoidea)
choux (Brassica oleracea)
cresson alénois (Lepidium sativum)
julienne des dames (Hesperis matronalis)
[...]

Buxales

❦  Buxaceae
buis (Buxus sempervirens)

Caryophyllales

❦  Plumbaginaceae
dentelaire du Cap (Plumbago auriculata)

❦  Polygonaceae
oseille (Rumex acetosa)
patience crépue (Rumex crispus)
rumex élégant (Rumex pulcher)
rhubarbe (Rheum rhabarbarum)
persicaire amphibie (Polygonum amphibium)
[...]

❦  Caryophyllaceae
nielle des blés (Agrostemma githago)
saponaire (Saponaria officinalis)
oeillet barbu (Dianthus barbatus)
compagnon blanc (Silene latifolia)
sagine subulée (Sagina subulata)
[...]

❦  Amaranthaceae
arroche-fraise (Blitum capitatum)
arroche (Atriplex hortensis)
amarante queue-de-renard (Amaranthus caudatus)
épinard-fraise (Blitum virgatum)
poirée (Beta vulgaris cicla)
[...]

❦  Aizoaceae
tétragone (Tetragonia tetragonoides)

❦  Portulacaceae
pourpier (Portulaca oleracea)

❦  Nyctaginaceae

Celastrales

❦  Celastraceae
parnassie des marais (Parnassia palustris)
fusain d’Europe (Euonymus europaeus)

Ceratophyllales

❦  Ceratophyllaceae
cornifle nageant (Ceratophyllum demersum)

Cornales

❦  Cornaceae
cornouiller sanguin (Cornus sanguinea)
cornouiller mâle (Cornus mas)
cornouiller blanc (Cornus alba)
cornouiller du Canada (Cornus canadensis)

❦  Hydrangeaceae
seringat (Philadelphus coronarius)
hortensia à feuilles de chêne (Hydrangea quercifolia)
hortensia grimpant (Hydrangea petiolaris)
hortensia (Hydrangea macrophylla)
hortensia aspera (Hydrangea aspera)
[...]

Cucurbitales

❦  Cucurbitaceae
bryone (Bryonia dioica)
courgette (Cucurbita pepo)
melon (Cucumis melo)
concombre (Cucumis sativus)
potiron (Cucurbita maxima)
[...]

Dipsacales

❦  Adoxaceae
viorne obier (Viburnum opulus)
yèble (Sambucus ebulus)
sureau noir (Sambucus nigra)
sureau du Canada (Sambucus canadensis)
viorne bodnantense (Viburnum × bodnantense)
[...]

❦  Caprifoliaceae
chèvrefeuille du Japon (Lonicera japonica)
succise des prés (Succisa pratensis)
weigéla (Weigela florida)
symphorine blanche (Symphoricarpos albus)
valériane (Valeriana officinalis)
[...]

Equisetales

❦  Equisetaceae
prêle des champs (Equisetum arvense)
prêle des rivières (Equisetum fluviatile)
prêle des marais (Equisetum palustre)

Ericales

❦  Balsaminaceae
balsamine des jardins (Impatiens balsamina)

❦  Polemoniaceae
polémoine bleue (Polemonium caeruleum)

❦  Primulaceae
lysimaque thyrsiflore (Lysimachia thyrsiflora)
cyclamen de Naples (Cyclamen hederifolium)
hottonie des marais (Hottonia palustris)
primevère rose (Primula rosea)
lysimaque commune (Lysimachia vulgaris)
[...]

❦  Actinidiaceae
kiwi (Actinidia deliciosa)

❦  Clethraceae
clèthre à feuilles d’aulne (Clethra alnifolia)

❦  Ericaceae
myrtillier (Vaccinium myrtillus)
bruyère d’hiver (Erica carnea)
andromède (Andromeda polifolia)
busserole (Arctostaphylos uva-ursi)
bruyère tétragone (Erica tetralix)
[...]

❦  Theaceae

Fabales

❦  Fabaceae
mélilot officinal (Trigonella officinalis)
baguenaudier (Colutea arborescens)
ajonc (Ulex europaeus)
vulnéraire (Anthyllis vulneraria)
pois de senteur (Lathyrus odoratus)
[...]

Fagales

❦  Fagaceae
chêne des marais (Quercus palustris)
châtaignier (Castanea sativa)
hêtre (Fagus sylvatica)
chêne pubescent (Quercus pubescens)
chêne pédonculé (Quercus robur)
[...]

❦  Juglandaceae
noyer noir (Juglans nigra)
noyer (Juglans regia)

❦  Betulaceae
noisetier de Byzance (Corylus colurna)
bouleau pubescent (Betula pubescens)
aulne blanc (Alnus incana)
aulne de Corse (Alnus cordata)
charme (Carpinus betulus)
[...]

Garryales

❦  Garryaceae
aucuba (Aucuba japonica)

Gentianales

❦  Rubiaceae
gardénia (Gardenia jasminoides)
aspérule odorante (Galium odoratum)
garance des teinturiers (Rubia tinctorum)
caille-lait jaune (Galium verum)
garance voyageuse (Rubia peregrina)
[...]

❦  Gentianaceae
centaurée, petite (Centaurium erythraea)
gentiane jaune (Gentiana lutea)

❦  Apocynaceae
apocyne chanvrin (Apocynum cannabinum)
pervenche (Vinca minor)

Geraniales

❦  Geraniaceae
érodium bec-de-cigogne (Erodium ciconium)
géranium macrorrhizum (Geranium macrorrhizum)
érodium à feuilles de ciguë (Erodium cicutarium)
géranium des marais (Geranium palustre)
géranium à feuilles découpées (Geranium dissectum)
[...]

Ginkgoales

❦  Ginkgoaceae
ginkgo (Ginkgo biloba)

Lamiales

❦  Oleaceae
jasmin d’hiver (Jasminum nudiflorum)
frêne (Fraxinus excelsior)
lilas (Syringa vulgaris)
jasmin officinal (Jasminum officinale)
troène à feuilles ovales (Ligustrum ovalifolium)
[...]

❦  Plantaginaceae
véronique petit-chêne (Veronica chamaedrys)
galane barbue (Penstemon barbatus)
plantain moyen (Plantago media)
penstémon (Penstemon tenuis)
véronique en épis (Veronica spicata)
[...]

❦  Scrophulariaceae
bouillon blanc (Verbascum thapsus)
buddléia à feuilles alternes (Buddleja alternifolia)
scrofulaire noueuse (Scrophularia nodosa)
buddléia de Lindley (Buddleja lindleyana)
buddléia (Buddleja davidii)

❦  Lamiaceae
lycope (Lycopus europaeus)
caryoptéris barbe bleue (Caryopteris incana)
menthe pouliot (Mentha pulegium)
germandrée petit-chêne (Teucrium chamaedrys)
lamier pourpre (Lamium purpureum)
[...]

❦  Paulowniaceae
paulownia (Paulownia tomentosa)

❦  Lentibulariaceae
utriculaire commune (Utricularia vulgaris)

❦  Acanthaceae
acanthe (Acanthus mollis)

❦  Bignoniaceae
bignone (Campsis grandiflora)
catalpa (Catalpa bignonioides)

❦  Verbenaceae
lantana arbuste (Lantana camara)
verveine de Buenos Aires (Verbena bonariensis)
verveine odorante (Aloysia triphylla)
verveine couvre-sol (Verbena corymbosa)
verveine officinale (Verbena officinalis)
[...]

❦  Orobanchaceae

Laurales

❦  Lauraceae
laurier sauce (Laurus nobilis)

Liliales

❦  Colchicaceae
colchique d’automne (Colchicum multiflorum)

❦  Liliaceae
tulipe des bois (Tulipa sylvestris)
fritillaire impériale (Fritillaria imperialis)
lis (Lilium bulbiferum)
tulipe humilis (Tulipa humilis)
fritillaire pintade (Fritillaria meleagris)

Magnoliales

❦  Magnoliaceae
tulipier de Virginie (Liriodendron tulipifera)
magnolia (Magnolia × soulangeana)
magnolia étoilé (Magnolia stellata)
magnolia à grandes fleurs (Magnolia grandiflora)

Malpighiales

❦  Euphorbiaceae
euphorbe des bois (Euphorbia amygdaloides)
mercuriale vivace (Mercurialis perennis)
euphorbe petit-cyprès (Euphorbia cyparissias)
euphorbe epithymoides (Euphorbia polychroma)
euphorbe des marais (Euphorbia palustris)
[...]

❦  Passifloraceae
passiflore (Passiflora incarnata)

❦  Salicaceae
saule à trois étamines (Salix triandra)
peuplier blanc (Populus alba)
saule pleureur (Salix babylonica)
saule marsault (Salix caprea)
saule blanc (Salix alba)
[...]

❦  Violaceae
pensée sauvage (Viola tricolor)
violette des marais (Viola palustris)
violette odorante (Viola odorata)

❦  Linaceae
lin_ vivace (Linum bienne)
lin_ usuel (Linum usitatissimum)

❦  Hypericaceae
millepertuis à grandes fleurs (Hypericum calycinum)
millepertuis perforé (Hypericum perforatum)

Malvales

❦  Malvaceae
gombo (Abelmoschus esculentum)
hibiscus de Syrie (althaea) (Hibiscus syriacus)
tilleul de Hollande (Tilia × europaea)
tilleul à grandes feuilles (Tilia platyphyllos)
mauve sylvestre (Malva sylvestris)
[...]

❦  Thymelaeaceae
daphné (bois-gentil) (Daphne mezereum)

❦  Cistaceae
hélianthème commun (Helianthemum nummularium)

Myrtales

❦  Lythraceae
salicaire (Lythrum salicaria)

❦  Onagraceae
épilobe en épi (Epilobium angustifolium)
onagre à grandes fleurs (Oenothera glazioviana)
fuchsia de Magellan (Fuchsia magellanica)
circée de Lutèce (Circaea lutetiana)
épilobe hérissé (Epilobium hirsutum)
[...]

Nymphaeales

❦  Nymphaeaceae
nénufar blanc (Nymphaea alba)
nénufar jaune (Nuphar lutea)

Oxalidales

❦  Oxalidaceae
oxalis petite oseille (Oxalis acetosella)

Pinales

❦  Cupressaceae
cyprès de Leyland (Cuprocyparis leylandii)
thuya (Thuja plicata)
genévrier (Juniperus communis)
cyprès (Cupressus sempervirens)

❦  Taxaceae
if (Taxus baccata)

❦  Pinaceae
pin sylvestre (Pinus sylvestris)
sapin pectiné (Abies alba)
épicéa (Picea abies)
mélèze (Larix decidua)

Piperales

❦  Aristolochiaceae

Poales

❦  Typhaceae
massette à feuilles étroites (Typha angustifolia)
massette à feuilles larges (Typha latifolia)
rubanier dressé (Sparganium erectum)

❦  Juncaceae
jonc glauque (Juncus inflexus)
jonc épars (Juncus effusus)

❦  Cyperaceae
laiche des rives (Carex riparia)
laiche faux-souchet (Carex pseudocyperus)
laiche de Buchanan (Carex buchananii)
jonc des tonneliers (Schoenoplectus lacustris)
linaigrette engainante (Eriophorum vaginatum)
[...]

❦  Poaceae
brome des toits (Bromus tectorum)
houlque laineuse (Holcus lanatus)
fétuque bleue (Festuca glauca)
fléole des prés (Phleum pratense)
vulpin des prés (Alopecurus pratensis)
[...]

Polypodiales

❦  Cystopteridaceae
polypode dryoptère (Gymnocarpium dryopteris)
capillaire blanc (Cystopteris fragilis)
polypode de Robert (Gymnocarpium robertianum)

❦  Aspleniaceae
doradille du Nord (Asplenium septentrionale)
capillaire des murailles (Asplenium trichomanes)
asplénium noir (Asplenium adiantum-nigrum)
rue des murailles (Asplenium ruta-muraria)
cétérach officinal (Asplenium ceterach)
[...]

❦  Woodsiaceae
❦  Athyriaceae
fougère femelle (Athyrium filix-femina)

❦  Dryopteridaceae
dryoptéris à crêtes (Dryopteris cristata)
dryoptéris voisin (Dryopteris affinis)
fougère mâle (Dryopteris filix-mas)
polypode commun (Polypodium vulgare)
dryoptéris dilaté (Dryopteris dilatata)
[...]

❦  Thelypteridaceae
oréoptéris (Oreopteris limbosperma)
phégoptéris vulgaire (Phegopteris connectilis)
fougère des marais (Thelypteris palustris)

❦  Blechnaceae
blechne (Struthiopteris spicant)

❦  Dennstaedtiaceae
fougère aigle (Pteridium aquilinum)

Proteales

❦  Platanaceae
platane commun (Platanus × hispanica)

Ranunculales

❦  Papaveraceae
coquelicot (Papaver rhoeas)
pavot somnifère (œillette) (Papaver somniferum)
pavot de Californie (Eschscholzia californica)
coeur de Marie (Dicentra spectabilis)
chélidoine (Chelidonium majus)
[...]

❦  Berberidaceae
épimède (Epimedium pinnatum)
épine-vinette (Berberis vulgaris)
mahonia (Berberis aquifolium)

❦  Ranunculaceae
populage des marais (Caltha palustris)
douve, grande (Ranunculus lingua)
hellébore fétide (Helleborus foetidus)
ficaire (Ranunculus ficaria)
clématite (vigne blanche) (Clematis vitalba)
[...]

Rosales

❦  Rosaceae
églantier (Rosa canina)
poirier (Pyrus communis)
amélanchier (Amelanchier canadensis)
potentille blanche (Potentilla alba)
reine des prés (Filipendula ulmaria)
[...]

❦  Elaeagnaceae
olivier de Bohème (Elaeagnus angustifolia)
argousier (Hippophae rhamnoides)

❦  Rhamnaceae
bourdaine (Frangula dodonei)
nerprun purgatif (Rhamnus cathartica)
céanothe (Ceanothus × delilianus)

❦  Ulmaceae
orme lisse (Ulmus laevis)
orme de montagne (Ulmus glabra)
orme champêtre (Ulmus minor)

❦  Cannabaceae
houblon (Humulus lupulus)
chanvre (Cannabis sativa)

❦  Urticaceae
pariétaire de Judée (Parietaria judaica)
ortie (Urtica dioica)
ortie brulante (Urtica urens)

Salviniales

❦  Salviniaceae
azolle fausse-fougère (Azolla filiculoides)

Santalales

❦  Santalaceae
gui_ (Viscum album)

Sapindales

❦  Anacardiaceae
sumac des corroyeurs (Rhus coriaria)
arbre à perruques (Rhus coggygria)
sumac amarante (Rhus typhina)

❦  Sapindaceae
marronnier (Aesculus hippocastaneum)
érable plane (Acer platanoides)
érable champêtre (Acer campestre)
érable sycomore (Acer pseudoplatanus)

❦  Rutaceae
rue officinale (Ruta graveolens)

❦  Simaroubaceae
ailante (Ailanthus altissima)

Saxifragales

❦  Paeoniaceae
pivoine (Paeonia lactiflora)

❦  Hamamelidaceae
hamamélis de Virginie (Hamamelis virginiana)
hamamélis mou (Hamamelis mollis)

❦  Grossulariaceae
cassissier (Ribes nigrum)
groseillier (Ribes rubrum)
casseillier (Ribes × nidigrolaria)
groseillier à maquereau (Ribes uva-crispa)
groseillier à fleurs (Ribes sanguineum)

❦  Saxifragaceae
saxifrage granulé (Saxifraga granulata)
bergénia (Bergenia crassifolia)
deutzia (Deutzia gracilis)
perce-pierre (Saxifraga tridactylites)
heuchère (désespoir du peintre) (Heuchera americana)

❦  Crassulaceae
orpin spurium (Sedum spurium)
orpin des jardins (Sedum spectabile)
joubarbe toile d’araignée (Sempervivum arachnoideum)
orpin (grand) (Sedum telephium)
joubarbe à grandes fleurs (Sempervivum grandiflorum)
[...]

❦  Haloragaceae
myriophylle à épis (Myriophyllum spicatum)

Solanales

❦  Convolvulaceae
liseron des champs (Convolvulus arvensis)
patate douce (Ipomoea batatas)
volubilis (Ipomoea purpurea)
liseron des haies (Calystegia sepium)

❦  Solanaceae
poivron (Capsicum annuum)
piment (Capsicum annuum)
morelle douce-amère (Solanum dulcamara)
physalis (Physalis alkekengi)
pomme de terre (Solanum tuberosum)
[...]

Vitales

❦  Vitaceae
vigne (Vitis vinifera)
vigne vierge (Ampelopsis brevipedunculata)
vigne vierge (vraie) (Parthenocissus quinquefolia)

Zingiberales

❦  Cannaceae
canna (Canna indica)

❦  Zingiberaceae
curcuma (Curcuma longa)

[1Science de la classification.